Urszula Gardner-Szmidt

Szanowna Pani,

Pani pytanie dotyczy w istocie dwóch spraw: odmiany nazwy BioNTech – oraz, sprzężonej z nią, kwestii pisowni i wymowy tej nazwy (co wyłania się z podanych przez Panią przykładów).

Jeśli chodzi o sprawę drugą, to nie ulega wątpliwości, że na gruncie języka niemieckiego nazwę tę wymawia się mniej więcej [bajontek], podobnie na gruncie języka angielskiego (choć z przesuniętym akcentem), ale można zauważyć (czego dowodzą choćby nagrania zamieszczone w tym miejscu), że różne języki w różny sposób i w różnym stopniu adaptują tę nazwę (i jest to zjawisko naturalne). Z tego powodu uznałabym za możliwe i poprawne wymawianie jej bądź tak jak w języku niemieckim, bądź z głoską [h] na końcu, tj. [bajonteh] lub nawet [bionteh]. Nie widzę tu systemowych ograniczeń. Zależnie od wymowy zakończenia tej nazwy w jej odmianie zajdzie zmiękczenie w N. ([bajontek] – [bajontekiem]) lub nie ([bajonteh] – [bajontehem], [bionteh] – [biontehem]). Jeśli przyjmiemy wariant fonetyczny z wygłosowym [k], które ulegnie zmiękczeniu, może to wpłynąć to na ortografię nazwy. Wariant z wygłosowym [h] tego nie sprawi.

Jeśli natomiast chodzi o sprawę pierwszą, to zapis form przypadków zależnych nazwy BioNTech uzależniłabym po pierwsze: od tego, czy jest to skrótowiec, po drugie: jeśli skrótowiec, to jakiego typu. Informacje, które uzyskałam od pracowników tej firmy („BioNTech stands for Biopharmaceutical New Technologies” oraz „The short form of Biopharmaceutical New Technologies is BioNTech”), nie dają, w moim przekonaniu, klarownej odpowiedzi na pytanie, czy BioNTech ma status skrótowca. Jeśliby jednak przyjąć, że tak, trzeba ustalić, jakiego typu jest to skrótowiec i czy bliżej mu do form typu MKOl – czy Pafawag.

Skrótowce typu MKOl, PKOl, PZKol, PZMot, BTMot charakteryzują się tym, że wymawia się je na sposób mieszany: literowo-głoskowy (literowo-sylabowy): [em-ka-ol], [pe-zet-mot] itd. W M. mają akcent oksytoniczny (na 1. sylabie od końca). Zachowują stałą formę ortograficzną, a podczas odmiany końcówki fleksyjne dostawiane są po dywizie, np. MKOl-u, PZMot-u (z wyjątkiem form typu PZMocie).

Skrótowce typu Pafawag, Pagart (PAGART), Polfa, Torwar (TORWAR), Gułag (GUŁag) nie są nawet częściowo wymawiane na sposób literowy (a tylko głoskowo/sylabowo), zasadniczo mają akcent paroksytoniczny (na 2. sylabie od końca; wyjątkiem jest chyba tylko Pafawag z akcentem oksytonicznym), cechują się ponadto względną swobodą ortograficzną (trudno wskazać stałą zasadę obecności wielkich liter w skrótowcach tego typu; pojawiają się formy wariantywne ortograficznie). Końcówki fleksyjne dołączane są bezpośrednio do tematu nazwy, chyba że jest ona zapisywana wersalikami (lub przynajmniej ostatnia litera jest duża) – wówczas stosuje się dywiz (por. Pagartu, ale: PAGART-u).

Gdyby chcieć wskazać typ skrótowców, do których bliżej jest nazwie BioNTech (przy założeniu, że ma ona status skrótowca), wskazałabym grupę form typu Pagart, GUŁag. Dlatego uważam, że lepszy jest zapis form przypadków zależnych bez dywizu.

Wyglądałoby to zatem następująco:

• M. BioNTech (ew. Biontech, BIONTECH)
• D. BioNTechu (ew. Biontechu, BIONTECH-u) – uwaga, tutaj właśnie końcówka -u, nie -a
• C. BioNTechowi (ew. Biontechowi, BIONTECH-owi)
• B. = M.
• N. BioNTechem (ew. Biontechem, BIONTECH-em) – albo BioNTekiem (ew. Biontekiem, lecz już bez wersji z wersalikami) w wariancie fonetycznym z wygłosowym [k]
• Ms. BioNTechu (ew. Biontechu, BIONTECH-u)
• W. BioNTechu (ew. Biontechu, BIONTECH-u)

Jeśli zaś nazwa BioNTech nie ma statusu skrótowca, tym bardziej uzasadniony jest zapis form przypadków zależnych bez łącznika.

Łączę wyrazy szacunku

Agata Hącia