Dzień dobry Jaka jest różnica między przymiotnikami "kulturowy" a "kulturalny"? Słowniki do których mam dostęp nie dały mi, niestety, satysfakcjonującej odpowiedzi. Czy na przykład o dyskusjach dotyczących spraw związanych z kulturą należy powiedzieć że są to "dyskusje kulturowe", czy raczej "dyskusje kulturalne"? Z góry dziękuję. Z poważaniem,
Łukasz K.
Szanowny Panie,
kulturalny to po pierwsze: ‘o człowieku: dobrze wychowany, obyty’, po drugie zaś: ‘odnoszący się do kultury (rozumianej jako artystyczna i umysłowa działalność człowieka)’. To drugie znaczenie przysługuje również przymiotnikowi kulturowy, a zatem omawiane słowa (w tym konkretnym znaczeniu) są synonimami, w wielu kontekstach używanymi wymiennie. Rzeczywiście jednak różnią się łączliwością, por. placówka kulturalna, wydarzenie kulturalne, życie kulturalne, ale: ciągłość kulturowa, tożsamość kulturowa, świadomość kulturowa, wzorzec kulturowy, kręgi kulturowe, różnice kulturowe, przeobrażenia kulturowe, wzory kulturowe, ewolucja kulturowa itp.
Warto zaznaczyć (dobrze to zresztą widać w przytoczonych przykładach), że przymiotnik kulturowy jest wyrazem książkowym, toteż często pojawia się w różnego rodzaju opracowaniach naukowych czy popularnonaukowych. Poza tym kulturowy – co również dobrze ilustrują przytoczone wyżej połączenia – dotyczy zazwyczaj kultury rozumianej szerzej, ogólniej – jako ‘całokształt dorobku materialnego i duchowego ludzkości’. Kulturalny natomiast w wielu kontekstach odnosi się do kultury lokalnej, do związanych z nią konkretnych działań czy wydarzeń.
Widać to nawet na przykładzie wspomnianych przez Pana sformułowań dyskusje kulturowe i dyskusje kulturalne. Pierwsze spotykane jest chyba rzadziej i właśnie w bardzo ogólnym znaczeniu, zwykle w tekstach erudycyjnych, por.: Uznano je za najistotniejsze dyskusje kulturowe początku lat 90. XX wieku; W książce ukazano najważniejsze dyskusje kulturowe XX wieku w USA. Drugie natomiast odnosi się zazwyczaj właśnie do jednostkowych wydarzeń kulturalnych czy po prostu rozmów o kulturze, por.: Zależy to (…) od tego, czy mówi się tylko o zaspokojeniu elementarnych potrzeb życia codziennego, o jedzeniu, ubraniu, zakupach, pieniądzach, czy także o literaturze, sztuce, o wydarzeniach kulturalnych, książkach, filmach, artykułach w prasie; (…) organizowała z innym kobietami dyskusje kulturalne, porady prawne, kursy gotowania; Festiwal Literacki Sopot to promocja literatury, wspólne jej czytanie, spotkania z pisarzami, dyskusje kulturalne i warsztaty pisania. Poza tym wyrażenie dyskusje kulturalne można też oczywiście rozumieć jako ‘dyskusje prowadzone w sposób kulturalny’ – warto więc uważać na to, żeby kontekst jednoznacznie wskazywał, o które znaczenie nam chodzi.
Łączę wyrazy szacunku
Barbara Pędzich