nabiał - Poradnia Językowa

21.04.2021

Dzień dobry, zwracam się z prośbą o doprecyzowanie znaczenia słowa "nabiał". Według SJP PWN nabiał obejmuje grupę produktów, takich jak mleko, produkty mleczne i jaja. SJP pod red. W. Doroszewskiego zalicza do nabiału mleko oraz produkty mleczne, jednak pojawia się w nim również adnotacja, że niekiedy do nabiału zalicza się także jaja. Owe jaja budzą moją wątpliwość, ponieważ nie mają one uzasadnienia etymologicznego ani dietetycznego, aby zaliczać się do tej grupy produktów. Dziękuję za pomoc.

Dietetyk Bartek

Szanowny Panie,

nie mogę się wypowiedzieć o nabiale z punktu widzenia biologii czy wiedzy o żywieniu, mogę jedynie przytoczyć, jak znaczenie słowa nabiał ujmują słowniki języka polskiego. Wspomniany przez Pana słownik pod redakcją Witolda Doroszewskiego (PWN, 1958–1969) notuje: 'mleko i produkty mleczne (niekiedy do nabiału wlicza się także jaja)', jego następca, Słownik języka polskiego pod redakcją Mieczysława Szymczaka (PWN, 1978–1981) idzie o krok dalej: nabiał 'mleko, produkty mleczne i jaja'. Kolejny słownik – Słownik współczesnego języka polskiego pod redakcją Bogusława Dunaja (Wilga, 1996) notuje hasło: nabiał 'mleko, wszystkie produkty otrzymywane z mleka (masło, śmietana, ser, kefir itd.) oraz jajka'. W Innym słowniku języka polskiego pod redakcją Mirosława Bańki (PWN, 2000) przeczytamy: „Nabiał to ogół przetworów mlecznych: mleko, jogurt, sery itp. oraz jajka”. Wydany niedługo potem Uniwersalny słownik języka polskiego pod redakcją Stanisława Dubisza (PWN, 2003) podaje: nabiał hand. «mleko, produkty mleczne i jaja». W Wielkim słowniku języka polskiego pod redakcją Piotra Żmigrodzkiego (IJP PAN, od 2007) znajdziemy zaś definicję: 'ogół produktów spożywczych otrzymywanych z mleka oraz jajek'. Możemy jeszcze się cofnąć do tzw. słownika warszawskiego, czyli słownika języka polskiego z początku XX w. Tam przeczytamy: nabiał 'mleka i wszelkie produkty mleczne (śmietana, śmietanka, mleko kwaśne, sery, masło, serwatka, twaróg'. Słownik etymologiczny języka polskiego Wiesława Borysia podaje zaś pochodzenie słowa nabiał następujące: 'przetwory, produkty z mleka'.

Czym się kierują redaktorzy poszczególnych słowników, definiując słowa? Nie zawsze jest to jasne, praktyka wydawnicza jest różna. Czasami ufają hasłom przygotowanym przez poprzedników, czasami konsultują zagadnienia specjalistyczne z ekspertami (taka właśnie był zwyczaj wydawniczy PWN). Być może więc kilkadziesiąt lat temu to eksperci wpłynęli na kształt definicji nabiału i zasugerowali włączenie do niej jajek.

Łączę wyrazy szacunku

Agata Hącia