Marta Grochowalska

Szanowna Pani,

informacje o słowie pichta rzeczywiście nie są łatwe do znalezienia w polskich źródłach. Nie notują go polskie słowniki, a w Narodowym Korpusie Języka Polskiego słowa pichta i pichtowy zaczynają się pojawiać dopiero od roku 2002. Można przypuszczać, że pichta jest zapożyczeniem z rosyjskiego пихта (pichta) ‘jodła’. W rosyjskim funkcjonują też wyrażenia пихтовое масло (pichtowoje masło) ‘olej jodłowy’ i пихтовый бальзам (pichtowyj balzam)‘balsam jodłowy’.

Słowo пихта (pichta) w języku rosyjskim pojawia się od wieku XVI. Istnieją przynajmniej dwie hipotezy dotyczące jego pochodzenia. Pierwszą z nich przyjmowali autorzy słowników etymologicznych języka rosyjskiego, A.G. Prieobrażenskij (1914) i M. Vasmer (1953-1958), a także czeski językoznawca, A. Matzenauer. Według nich jest to zapożyczenie z niemieckiego Fichte ‘świerk’. To niemieckie Fichte pochodzi zaś z pragermańskiego *fiuhtijā ‘świerk’, a to ostatecznie z praindoeuropejskiego rdzenia *peu̯ḱ- ‘sosna’ (z którego wywodzą się też np. litewskie pušìs ‘sosna’ oraz starogreckie peúkē i nowogreckie péfko ‘sosna’).

Drugą hipotezę przyjmuje m.in. w swoim słowniku etymologicznym G.A. Kryłow (2005). Według niego słowo rosyjskie jest zapożyczeniem z języka karelskiego (należącego do języków fińskich), gdzie pihka oznacza ‘żywica’ (co pochodzi z praugrofińskiego *piška). P.J. Czernych, również autor rosyjskiego słownika etymologicznego (1999), przy rozważaniu tej hipotezy wskazywał nie na karelski, lecz na inne języki z grupy fińskiej: wepski i wotycki. Samą hipotezę uznał jednak za mało prawdopodobną, ponieważ w językach fińskich słowo pihka (i słowa mu pokrewne) mają znaczenie 'żywica', ale nie miały nigdy znaczenia 'las'.

Czernych zaproponował przy tym wyjaśnienie, które w pewien sposób łączy obie hipotezy: na pewnym etapie w północno-zachodnich dialektach języka rosyjskiego słowo pichta (pochodzące z niemieckiego Fichte) mogło się zmieszać ze słowem pichka (pochodzącym z fińskiego pihka). Tutaj przytoczył on dane za słownikiem gwar ołonieckich G.I. Kulikowskiego (1898), w którym podano słowa pichta/pichka ‘sok sosny, jodły, brzozy’ oraz picha ‘las’.

Z wyrazami szacunku

Kamil Pawlicki