Maria

Szanowna Pani,

zacznę od tego, wyrażenie po części (‘do pewnego stopnia, częściowo’) w zasadzie nie musi być skorelowane z żadną konstrukcją, która stanowiłaby jego kontynuację – por. poniższe zdania (cytaty znalezione za pomocą wyszukiwarek korpusowych): Po części tłumaczy to nikłe możliwości środków masowych jako czynników szybkiej zmiany postaw, a tym samym ich niewielką doraźną skuteczność; W teatrze trwały jeszcze próby doprowadzenia do wystawienia Hamleta według jego pomysłu, po części przygotowanego.

Jeśli jednak chodzi o zdania, w których pojawia się połączenie po części dlatego, że – a potem mowa jest o dwóch przyczynach, dwóch powodach czegoś – to rzeczywiście najwłaściwsze wydaje się domknięcie tej konstrukcji przez powtórzenie wyrażenia po części. Nie jest to wprawdzie bezwzględnie wymagane (dość poprawne są zdania typu: Odmówiła im, po części dlatego, że nie miała ochoty tracić swojego czasu, a poza tym dlatego, że źle się czuła w ich towarzystwie), ale  – zwłaszcza w dłuższych zdaniach – składnia z powtórzeniem porządkuje treść, sprawia też wrażenie konsekwentnej, logicznej, por.:

Po części dlatego, że przestały obowiązywać komunistyczne zakazy, a po części dlatego, że pewne segmenty nowej elity politycznej aktywnie działały na rzecz wzrostu politycznej roli Kościoła;

Wieczorem spędzałem wiele czasu w kotłowni, po części dlatego, że lubię palić w piecu, po części dlatego, że kiepsko sobie radziłem z utrzymywaniem ognia (...).

Trzeba przyznać, że można przytoczyć przykłady dobrze skonstruowanych zdań, w których drugi element omawianej struktury składniowej ma inną postać. Dotyczy to np. sytuacji, w której konstrukcja po części dlatego, że wskazuje na coś mniej istotnego niż to, o czym mowa w drugiej części zdania, por.:  

Mało było tu inteligencji po części dlatego, że wyniszczyła ją wojna, lecz głównie ze względu na wszystkie uprzedzenia antyrosyjskie i antytotalitarne, o jakich była mowa.

Nie chciała pomocy, po części dlatego, że nie miała zaufania dla lekarzy, ale przede wszystkim dlatego, że nie chciała, żeby się nad nią litowano.

Zrezygnował jednak z wyjazdu – po części dlatego, że już trzy razy był w Oslo, lecz głównie dlatego, że chciał zaoszczędzić trochę pieniędzy.

Podsumowując, powtórzenie elementu, o który Pani pyta, nie jest wprawdzie konieczne, ale w wielu zdaniach (zwłaszcza rozbudowanych) wydaje się zasadne i zaprowadza w nich pewien porządek.

Łączę wyrazy szacunku

Barbara Pędzich