Marta
Szanowna Pani,
gerundia łączymy z wyrazami, których rekcja wymaga właśnie tych form; natomiast na pytanie: co łączymy z gerundiami, czyli które wyrazy mają taką właśnie rekcję, nie ma odpowiedzi pozwalającej na zbudowanie reguły językowej. Każdorazowo rekcję wyrazu trzeba sprawdzać.
Na pewno oba czasowniki: potrzebować i uczyć łączą się z rzeczownikami odczasownikowymi, w tym: z gerundiami. Na mocy zwyczaju językowego jeśli mamy do wyboru gerundium (np. śpiewanie) i rzeczownik odczasownikowy utworzony w inny sposób (np. śpiew), to stylistycznie lepszy (a niekiedy: wyłącznie poprawny) jest ten drugi, np. tylko: potrzebuję snu (nie: spania), wypoczynku (nie: wypoczywania); uczę gry na pianinie (lepiej niż: grania na pianinie), uczę śpiewu (lepiej niż: śpiewania). Wynika to z tego, że formy gerundialne są charakterystyczne m.in. dla stylu urzędowego; żeby zatem nie obciążać stylistycznie wypowiedzi, warto od nich odchodzić.
Zauważmy jeszcze, że niekiedy rzeczownik odczasownikowy – zarówno gerundialny, jak i utworzony w inny sposób – nabiera nowego znaczenia i przestaje być tylko nazwą czynności (np. jedzenie to nie tylko 'to, że się je', ale też 'to, co się je'; rysunek to nie tylko 'to, że się rysuje, ale też 'to, co się rysuje').
Odnosząc się zatem do podanych przez Panią przykładów, mogę stwierdzić, że:
- konstrukcja potrzebować wyciszenia jest poprawna (bez możliwości wymiany gerundium);
- konstrukcje uczyć grania, śpiewania kołysanek są poprawne, ale za lepsze od nich można by uznać te: uczyć gry, śpiewu kołysanek;
- konstrukcja uczyć biegania jest poprawna i jednoznaczna w przeciwieństwie do konstrukcji uczyć biegu (tu mogłoby chodzić zarówno o samą czynność, jak i o specjalny styl konkurencji sportowej);
- konstrukcja uczyć aportowania jest poprawna podobnie jak uczyć aportu, tyle że aport w znaczeniu czynnościowym – w przeciwieństwie do aportowania – jest wyrazem ograniczonym środowiskowo (łowieckim);
- konstrukcja uczyć rysowania twarzy jest poprawna, podobnie jak uczyć rysunku twarzy, choć gwoli uczciwości trzeba odnotować, że czynnościowe znaczenie słowa rysunek dziś jest rzadziej spotykane niż dawniej, wyparły go znaczenia inne, rezultatywne i pochodne od niego.
Łączę wyrazy szacunku
Agata Hącia