interpunkcja a zdanie podrzędne

22.10.2023

Dzień dobry. Jestem stroną w skądinąd błahym sporze językowym i potrzebuję poznać opinię autorytetu, bo wiele od tego zależy :). Chodzi o interpunkcję. Czy w poniższym zdaniu drugi przecinek można pominąć, czy nie? "Poinformuj o czasie, jakim dysponujecie, i o możliwych przeszkodach" Czy dopuszczalne będzie: "Poinformuj o czasie, jakim dysponujecie i o możliwych przeszkodach"? Zdanie pochodzi ze schematu rozmowy lekarza z pacjentem. Jedna za stron sporu powołuje się na wielki słownik ortograficzny, który wskazuje, że zdanie podrzędne wydzielamy przecinkami. Druga strona powołuje się na to, że w sytuacji, gdy orzeczenie się powtarza, czyli: "Poinformuj o czasie, jakim dysponujecie i [poinformuj] o możliwych przeszkodach", drugi przecinek wydaje się nadmiarowy i nienaturalny. Z góry bardzo dziękuję!

Jasnotka

Szanowna Pani,

zdanie podrzędne wplecione w zdanie nadrzędne musi być wydzielone przecinkami z obu stron – niezależnie od tego, jaki typ spójnika następuje po zdaniu podrzędnym (nawet jeśli jest to spójnik łączny, rozłączny lub wyłączający, przed którymi zwykle nie stawia się przecinka). Z takim właśnie przypadkiem mamy do czynienia w zdaniu: Poinformuj o czasie, jakim dysponujecie, i o możliwych przeszkodach. Zdanie nadrzędne to: Poinformuj o czasie i o możliwych przeszkodach, a wplecione zdanie podrzędne: jakim dysponujecie. Mimo że po zdaniu podrzędnym występuje spójnik łączny i, zdanie to trzeba zamknąć przecinkiem. O postawieniu bądź niepostawieniu przecinka decydują granice poszczególnych zdań składowych, nie zaś rodzaj spójnika.

Warto o tej zasadzie pamiętać i stosować ją konsekwentnie. Postawienie przecinka, który zamyka wplecione zdanie podrzędne, jest istotne zwłaszcza w zdaniach o złożonej budowie oraz w tekstach specjalistycznych. Brak przecinka zamykającego może spowodować, że całe zdanie nie będzie jednoznaczne lub będzie sugerować inny sens niż ten, który zamierzał wyrazić nadawca. Ilustruje to następujący przykład: Dyrektor firmy określa przypadki, w których pracownik może otrzymać premię oraz wytyczne dotyczące przyznawania dodatków specjalnych. Z takiego zapisu wynika, że pracownik może otrzymać premię oraz wytyczne dotyczące przyznawania dodatków specjalnych. Nadawca tego zdania chciał jednak wyrazić inny sens: dyrektor określa przypadki (…) oraz [określa] wytyczne dotyczące przyznawania dodatków specjalnych. Aby ten sens wyrazić jednoznacznie, należy zamknąć przecinkiem zdanie podrzędne. Wówczas nie będzie wątpliwości, gdzie kończy się zdanie podrzędne, a gdzie zaczyna dalsza część zdania nadrzędnego.

Przecinek zamykający zdanie podrzędne nie jest więc „nadmiarowy”, ale konieczny. Jego „nienaturalność” może wynikać z odruchów i przyzwyczajeń piszącego, „że przed i, lub, oraz przecinka się nie stawia”. Okazuje się jednak, że czasem postawić trzeba.

Łączę wyrazy szacunku

Monika Kącka-Rodak