28.11.2021

jedni ludzie

Moje pytanie dotyczy przetłumaczonego na język polski motto Gujany. A ściśle mówiąc pierwszej jego części; "Jedni ludzie..." Czy ta forma jest poprawna? Czy nie lepiej pasowałoby po prostu, "Jeden lud, jeden naród, jedno przeznaczenie". Tę drugą formę też można spotkać w internecie, jednak w powszechnym użyciu jest to, moim zdaniem, dziwnie brzmiące; "Jedni ludzie...

Kazymyr

Szanowny Panie,

istotnie – chyba zgrabniejsze byłoby przetłumaczenie one people jako jeden naród czy jeden lud, ale ostatecznie wypowiedzieć się powinien tłumacz, ja nie mam dostatecznych kompetencji translatorskich. Mogę jedynie stwierdzić, że:

  1. Współcześnie forma ludzie pełni tylko funkcję liczby mnogiej rzeczownika człowiek (jeden człowiek dwoje, troje, pięcioro, wielu ludzi). Niegdyś było inaczej, np. w Słowniku języka polskiego pod red. J. Karłowicza, A. Kryńskiego, W. Niedźwiedzkiego, tzw. słowniku warszawskim (1900–1927) odnotowano znaczenie: 'lud' przysługujące formie ludzie, lecz z adnotacją, że to znaczenie obecne w staropolszczyźnie.
  2. Przymiotnik (zaimek) jeden ma współcześnie kilka znaczeń. Niektóre wskazują na odrębność, przeciwstawność obiektów (por. mówił jedno, robił drugie), inne – na podobieństwo, wspólnotę (np. jeden los nas czeka; żyjemy pod jednym dachem; wszystkie te zajęcia mają jeden cel) czy jednolitość, tworzenie całości (np. matka to jeden kłębek nerwów; po deszczu podwórko stało się jednym bajorem; to mieszkanie to jeden wielki śmietnik). W tych znaczeniach zwykle występuje w liczbie pojedynczej. Forma liczby mnogiej rodzaju męskoosobowego (jedni) najczęściej pojawia się najczęściej w odniesieniu do zaimka jeden niosącego znaczenie 'jakiś, pewien' (przyszli tu jedni ludzie i mówili, że...), może też w odniesieniu do rzeczownika jeden 'ktoś bliżej nieokreślony' (wiem od jednego, który ma sklepik na rogu, że...; byli tu jedni i zabrali wszystko). O ile więc w tłumaczeniu jedni ludzie moglibyśmy odnaleźć sens wspólnotowości (który mieści się w wyjściowej dewizie one people), o tyle w takiej interpretacji przeszkadza to, że forma męskoosobowa jedni wskazuje zasadniczo na inny sen: nieokreśloność. To może rodzić zgrzyt, a nawet dysonans poznawczy.

Łączę wyrazy szacunku

Agata Hącia