matematyków, fizyków - Poradnia Językowa

11.11.2021

Szanowni Państwo, mam pytanie odnośnie akcentów. Wiadomo, że nazwy nauk mateMAtyka, FIzyka akcentujemy na trzeciej sylabie od końca. Jak powinno akcentować się dopełniacz od nazw naukowców matematyk, fizyk? Według dostępnych mi źródeł powinien być to identyczny akcent jak powyżej - na trzeciej sylabie od końca, jednak nie rozumiem pewnej niespójności logicznej - w języku polskim akcent przy odmianie nie zalezy od akcentu w mianowniku, np. pan DąBROwski, ale pana DąbroWSKIEgo. Jak jest tutaj?

Kuba, matematyk

Szanowny Panie,

w formach matematyków, fizyków akcent pada na trzecią sylabę od końca, podobnie jak (wzorcowo) w nazwach nauk: matematyka, fizyka. Wynika to z takiej samej liczby sylab w formach, o które Pan pyta, i w nazwach dyscyplin naukowych.

Odstępstwo od akcentu na trzeciej sylabie w wyrazach pochodnych od rzeczowników typu matematyka, fizyka zachodzi wtedy, gdy w danej formie liczba sylab jest inna niż w M. lp. nazwy dyscypliny. Na przykład:

	NAZWA PRZEDMIOTU LEKCYJNEGO
	FORMA	SYLABA Z AKCENTEM (LICZĄC OD KOŃCA FORMY)	FORMA	SYLABA Z AKCENTEM (LICZĄC OD KOŃCA FORMY)
M.	matematyka – 5 sylab	3.	matematyki – 5 sylab	3.
D.	matematyki – 5 sylab	3.	matematyk – 4 sylaby	2.
C.	matematyce – 5 sylab	3.	matematykom – 5 sylab	3.
B.	matematykę – 5 sylab	3.	matematyki – 5 sylab	3.
N.	matematyką – 5 sylab	3.	matematykami – 6 sylab	2.
Ms.	matematyce – 5 sylab	3.	matematykach – 5 sylab	3.
W.	matematyko – 5 sylab	3.	matematyki – 5 sylab	3.

	NAZWA SPECJALISTY W DANEJ DZIEDZINIE
	FORMA	SYLABA Z AKCENTEM (LICZĄC OD KOŃCA FORMY)	FORMA	SYLABA Z AKCENTEM (LICZĄC OD KOŃCA FORMY)
M.	matematyk – 4 sylaby	2.	matematycy – 5 sylab	3.
D.	matematyka – 5 sylab	3.	matematyków – 5 sylab	3.
C.	matematykowi – 6 sylab	2.	matematykom – 5 sylab	3.
B.	matematyka – 5 sylab	3.	matematyków – 5 sylab	3.
N.	matematykiem – 5 sylab	3.	matematykami – 6 sylab	2.
Ms.	matematyku – 5 sylab	3.	matematykach – 5 sylab	3.
W.	matematyku – 5 sylab	3.	matematycy – 5 sylab	3.

Dodajmy, że przedstawiona wyżej zależność między liczbą sylab a miejscem akcentu nie dotyczy wszystkich słów – jest to, można powiedzieć, zasada szczegółowa odnosząca się do niektórych wyrazów pochodnych od rzeczowników pochodzenia grecko-łacińskiego zakończonych na -ika, -yka, a także niektórych innych wyrazów zapożyczonych (np. uniwersytet, prezydent).

Nazwisko Dąbrowski, które Pan przywołał, zawsze ma akcent na 2. sylabie od końca. Prawdopodobnie Pana wątpliwość powstała wskutek liczenia sylab od początku formy, a nie od końca, jak się przyjmuje w językoznawstwie (tylko liczenie od końca pozwala wykryć regułę odnoszącą się do wielu słów niezależnie od tego, jak są długie).

Łączę wyrazy szacunku

Agata Hącia