Powiedz, Tomku, co masz na pomku

12.08.2023

Wiele lat temu przeczytałem w jakiejś książce tekst polskiego przysłowia: "Powiedz, Tomku, co masz na pomku". Przy wyrazie "pomek" była gwiazdka i wytłumaczenie: "Pomek - koniec języka." Czyli: "Powiedz, Tomku, co masz na końcu języka". Mój problem jest taki, że nigdzie nie mogę znaleźć tekstu tego przysłowia, nie natknąłem się też w żadnym słowniku na wyraz: "pomek". Bardzo proszę o odpowiedź. Chcę rozwiać swoje wątpliwości i dowiedzieć się czy istnieje takie przysłowie i ów wyraz "pomek", bo znajomi w to wątpią. Dodam, że jestem polonistą i uczyłem dzieci języka polskiego przez wiele lat.

Mirosław

Szanowny Panie,

słowo pomek jest odnotowane w Słowniku języka polskiego pod red. J. Karłowicza, A.A. Kryńskiego, W. Niedźwiedzkiego, Warszawa 1900–1927, tzw. słowniku warszawskim. Przeczytamy tam, że pomek, lm. pomki, już wówczas słowo przestarzałe, oznaczał 1. 'pomknięcie, posunięcie', 2. (w tym znaczeniu także w formie pomyk) 'sidło, sieć małą do łowienia ptaków'. Słownik notuje również wyrażenie pełniące funkcję przysłówka na pomku, które miało dwa znaczenia: a) 'na podorędziu, tuż, blizko' (np. Łapaj, Tomku, póki na pomku, tj. 'korzystaj z okazji; kuj żelazo, póki gorące; drzyj łyka, póki się da'; Kto w gorączce nie usłyszy, śmierć takiemu na pomku), b) 'na końcu języka, tylko co wymówić' (np. Powiedz, Tomku, co masz na pomku).

Etymologicznie pomek jest związany z takimi słowami, jak myk, mknąć.

Może Pan zatem spać spokojnie, a i Pana znajomi będą, mam nadzieję, usatysfakcjonowani.

Łączę wyrazy szacunku

Agata Hącia