przyznać się - Poradnia Językowa

18.06.2021

Dzień dobry. Chciałam zapytać o używanie wyrażenia "przyznać się". Czy dopuszczalne jest stwierdzenie: "Ona przyznała się, że powinna umyć okno", czy jest tu błąd logiczny? Czy można przyznać się do czegoś, czego się nie zrobiło, nie pomyślało itp., ale na przykład do jakiejś powinności? Czy raczej należy przyznać się, że się nie umyło okien, a przyznać, że powinno się to zrobić? I czy w ogóle poprawne jest wyrażenie "przyznaję się, że..."? Z góry dziękuję za odpowiedź.

Ewa

Szanowna Pani,

rzeczywiście, zdanie trzeba uznać za wadliwe – z powodów semantycznych. Obecny w nim czasownik powinna (w formie wyjściowej: powinien) niesie informację o opinii, że coś jest wymagane, konieczne, pożądane. Jeśli w zdaniu ma być użyty inny czasownik, musi on być z powinna (powinien) spójny znaczeniowo, zwłaszcza w zdaniu o takiej budowie jak to, które Pani przytoczyła, tj. budowie wskazującej na związki logiczne między zdaniami składowymi wypowiedzenia. Wówczas mielibyśmy zachowaną spójność i formalną, i semantyczną całości.

Warunki te spełnia czasownik przyznać, którego jedno ze znaczeń to ‘zgodzić się z kimś w jakiejś sprawie’ (czyli: potwierdzić czyjąś opinię, czyjeś stanowisko itd.). Nie spełnia natomiast tych warunków czasownik przyznać się.

Gdyby zatem poprawić wyjściowe zdanie, należałoby nadać mu kształt: Przyznała, że powinna umyć okno (ew. Przyznała, że powinna była umyć okno, jeśli zdanie ma opisywać przeszłość). Sama bohaterka zaś mogłaby powiedzieć: Przyznaję się: nie umyłam okna, choć, przyznaję, powinnam była to zrobić.

Dość dokładną charakterystykę semantyczno-składniową czasownika przyznać się podaje Wielki słownik języka polskiego. Przeczytamy w nim, że przyznać się ma trzy znaczenia: 1. 'oświadczyć, że zrobiło się coś złego, co inni nam zarzucają' (np. przyznać się do błędu, do kradzieży, że się kogoś pobiło itd.), 2. 'szczerze powiedzieć o sobie i o swoich uczuciach' (np. przyznać się do słabości, że nigdy się czegoś nie zrobiło itd.), 3. 'uznać się za kogoś związanego w jakiś sposób z kimś lub czymś' (np. przyznać się do nieślubnego dziecka, do polskości, do pochodzenia robotniczego itd.). W tym samym słowniku znajdziemy również informację o znaczeniach i sposobie użycia czasownika przyznać, który niesie następujące sensy: 1. 'zgodzić się z kimś w jakiejś sprawie' (np. X przyznał mi rację; Należy przyznać, że...), 2. 'uznać, że ktoś ma daną pozytywną cechę' (np. Trzeba mu przyznać, że...; Przyznajmy, że X wygląda na człowieka, który...), 3. 'dać komuś to, o co się ktoś ubiegał' (np. przyznać nagrodę, medal, odznaczenie).

Łączę wyrazy szacunku

Agata Hącia