20.09.2024

Stare Grabie

Dzień dobry, w Wołominie mamy problem z odmianą nazwy jednego z sołectw "Stare Grabie". Wszyscy od wielu lat stosują formę dopełniacza "Starego Grabia". W wykazie urzędowych nazw miejscowości i ich części na stronie MSWiA, w załączniku nr 4, znalazłam następujące odmiany: nazwa miejscowości Stare Grabie, położonej w Kujawsko-Pomorskiem odmienia się w dopełniaczu "Starego Grabia". Zaraz pod spodem widnieje nazwa miejscowości "Stare Grabie", położonej na Mazowszu w powiecie wołomińskim. Tutaj forma w dopełniaczu brzmi "Starych Grabi". Krzysztof Kaszewski w "Odmianie polskich nazw miejscowych w edukacji szkolnej - jak i po co?" tak pisze o tego typu nazwach: a) Rysie — do Rysia, e) Grabie — w Grabiu; Forma do Rysia wskazuje, że należy odrzucić nasuwającą się spontanicznie myśl, że nazwa Rysie jest liczbą mnogą rzeczownika ryś. W rzeczywistości ma ona rodzaj nijaki i liczbę pojedynczą (jak na przykład włosie) — i taka diagnoza pozwoli utworzyć poprawną formę w Rysiu. Tak samo Grabie. Pozdrawiam,

Anna Kacprzak

Szanowna Pani,

za oficjalnie obowiązujący należy przyjąć przywołany przez Panią Wykaz urzędowych nazw miejscowych i ich części, z którego wynika, że nazwa mazowieckiej miejscowości ma liczbę mnogą i w D. przyjmuje formę: Starych Grabi. Czy jednak dokument ten odzwierciedla lokalny zwyczaj językowy – nie wiem. O ile mi wiadomo, twórcy Wykazu..., przygotowując go, kierowali się dokumentacją historyczną i historycznojęzykową. Czasami się zdarza, że lokalny zwyczaj językowy się zmienia (np. wskutek migracji mieszkańców, pojawiania się napływowych warstw ludności, podążania za tendencjami językowymi); nie zawsze słowniki onomastyczne to odnotowują.

Z całą pewnością jednak nie traktowałabym przywołanego przez Panią artykułu Krzysztofa Kaszewskiego jako wyroczni normatywnej dot. odmiany nazwy interesującej Panią miejscowości: autor proponuje tu kilka ćwiczeń językowych, w jednym z tych ćwiczeń pojawia się nazwa Grabie (ukazana w ćwiczeniu odmiana rzeczownikowa w liczbie pojedynczej jest zgodna z podawaną przez Wykaz... odmianą nazwy miejscowości Stare Grabie leżącej w woj. kujawsko-pomorskim; przykład ten dobrze się nadaje do ćwiczenia myślenia przez wyciąganie wniosków, o czym mowa w tekście). Z tego faktu nie wynika jednak to, że nazwa miejscowości, o którą Pani pyta, ma liczbę pojedynczą.

Zauważmy, że w bibliografii artykułu jest wcześniejsza (z 2015 r.) wersja Wykazu..., a wśród przydatnych źródeł wskazano (na s. 55) Słownik nazw miejscowości i mieszkańców z odmianą i poradami językowymi. W słowniku tym nie ma nazwy Stare Grabie, lecz są odnotowane dwie równobrzmiące nazwy: Grabie. Pierwsza (w Opolskiem) ma liczbę mnogą i odmienia się tak jak wyraz pospolity grabie (jadę do Grabi, mieszkam w Grabiach), druga (w Ciechanowskiem, Krakowskiem, Płockiem, Tarnowskiem, Włocławskiem) ma liczbę pojedynczą i odmienia się tak jak rzeczowniki włosie, gadanie, kwiecie (jadę do Grabia, mieszkam w Grabiu). Zapewne dlatego, że druga nazwa jest częstsza i mniej intuicyjna, Krzysztof Kaszewski wybrał ją do swojego ćwiczenia.

Z wyrazami szacunku

Agata Hącia