Witam. Ostatnio pytałem o odmianę przez przypadki miejscowości Łąg (nazwa wywodzi się prawdopodobnie od podmokłej łąki). Otrzymałem odpowiedź, za którą bardzo dziękuję. Mam rodzinę w tej wsi. Mieszkańcy mówią, że mieszkają w Łęgu i są Łężanami. Także w internetowych artykułach, lokalnych gazetach zawsze występuje odmiana ą na ę. Na myśl przychodzi mi również miejscowość Ząb? Nigdy jeszcze nie usłyszałem, ani też nigdzie nie przeczytałem, by np. sportowiec Kamil Stoch pochodził z Ząba. Zawsze z "Zęba". Czy zatem Ci wszyscy mieszkańcy, dziennikarze, autorzy popełniają błąd powielany od pokoleń?
Sławek
Szanowny Panie,
trudno powiedzieć, kto popełnia błąd i czy w ogóle można tu mówić o błędzie. Odpowiadając na Pana poprzednie pytanie, kierowałam się informacjami podanymi przez Wykaz urzędowych nazw miejscowości oraz przez Słownik nazw miejscowości i mieszkańców PWN, Warszawa 2007. Oba te źródła notują: Łąg, -ga, a zapis ten wskazuje na brak wymiany głoski w temacie nazwy (gdy taka wymiana następuje, oba źródła ją podają, np. Ząb, Zębu, a także zębiański, zębianin, zębianka; Suchy Dąb, Suchego Dębu, a także suchodębski, suchodebianin, suchodębianka; Jastrząb, Jastrzębia, a także jastrzębski, jastrzębianin, jastrzębianka; Krąg, Kręga, choć krążański a. krąski, krążanin, krążanka). Cytowany słownik podaje ponadto: łąski, łążanin, łążanka, natomiast Wykaz notuje przymiotnik w formie łęski (nazw mieszkańców nie podaje).
Nazwa miejscowości Łąg niewątpliwie pochodzi od rzeczownika łąg (D. łęgu), który jest rzadszym wariantem rzeczownika łęg nazywającego podmokłą łąkę, najczęściej w dolinie rzeki, porosłą czasem krzewami. Najprawdopodobniej wśród mieszkańców tej miejscowości żyje kulturowa pamięć jej pochodzenia, stąd formy językowe, które Pan przytoczył, dodatkowo wzmocnione odmianą rzeczownika pospolitego łąg i dużą frekwencją rzeczownika łęg. Nie widziałabym błędu w operacjach fleksyjnych i słowotwórczych, które uwzględniają alternację ą : ę i prowadzą do powstania form: do Łęga (?), do Łęgu (?), w Łęgu, łężanin, łężanka (od małej litery, ponieważ tak się zapisuje wszystkie nazwy mieszkańców miejscowości), łęski. Nie uznawałabym jednak form bez alternacji (do Łąga, w Łągu, łążanin, łążanka, łąski) za błędne – twórcy i słownika, i Wykazu na jakiejś podstawie takie właśnie formy zanotowali; o ile mi wiadomo, starali się uwzględniać lokalny zwyczaj językowy, choć, jak widać, nie zawsze im się to udało.
Dodam, że nie ma reguły, która kazałaby nazwę miejscowości odmieniać tak samo jak rzeczownik pospolity, od którego pochodzi. Różnice mogą dotyczyć i wymiany głosek w obrębie tematu fleksyjnego (np. Gwiazda – w Gwiaździe), i doboru końcówek fleksyjnych (np. spośród sześciu miejscowości o nazwie Dąb cztery mają formę D. Dębu, a dwie – Dęba).
Łączę wyrazy szacunku
Agata Hącia