Anna

Szanowna Pani,

rzeczywiście słowniki ortograficzne nie regulują sprawy, o którą Pani pyta, a opinie są tutaj podzielone, podobnie jak różna jest praktyka szkolna. Dodatkową trudność sprawia to, że – jak Pani przywołała – temat lekcji może być rozmaicie rozumiany w różnych kontekstach. O ile się orientuję, w pracach B. Niemierki (i innych teoretyków dydaktyki) temat (lekcji) rozumie się bardzo operacyjnie, zgodnie zresztą z podstawowym znaczeniem tego słowa w języku ogólnym; temat to zatem główna myśl, myśl przewodnia itd., której są podporządkowane wybory i działania nauczycieli oraz uczniów. Z kolei autorzy wielu porad dotyczących stawiania bądź niestawiania kropki po temacie lekcji przyjmują redaktorski, a nawet: edytorski punkt widzenia.

Moim zdaniem to rozróżnienie jest istotne i przydatne, także dlatego, że pozwala się zastanowić, z jakiego typu tekstem w istocie mamy do czynienia, gdy trzeba zapisać temat lekcji. Na przykład w scenariuszach czy konspektach lekcji, w których wyróżnia się oprócz tematu cele dydaktyczne, metody pracy, narzędzia pomocnicze itd., widziałabym tekstowy sposób utrwalenia składników procesu dydaktycznego, a więc i temat lekcji byłby w takim kontekście rozumiany ściśle operacyjnie (i wyłącznie tak). Stosowałabym w takich sytuacjach zapis tego typu:

Data: 2.09.2021 r.
Temat: zasady polskiej interpunkcji dot. przecinka.
Cele:
– zapoznanie uczniów z podstawowymi zasadami interpunkcyjnymi dotyczącymi przecinka,
– wyćwiczenie umiejętności stosowania zasad interpunkcyjnych.
Metody dydaktyczne:
– metody podające – pogadanka, objaśnienie,
– metody praktyczne – ćwiczenie.
Pomoce dydaktyczne:
– pokaz slajdów,
– kartki z ćwiczeniami,
– tablica, flamastry.

Rodzi się pytanie, czym jest temat lekcji zapisywany na szkolnej tablicy i w uczniowskich zeszytach w specjalny, skonwencjonalizowany sposób.

Moim zdaniem można przyjąć, że łączy dwie funkcje: z jednej strony jest zapisem istotnej informacji dydaktycznej (i to go zbliża do tematu lekcji zapisywanego np. w nauczycielskim scenariuszu bądź konspekcie, a także w dzienniku szkolnym), z drugiej – może być potraktowany jako początek tekstu, który ma powstać w trakcie lekcji, a który przybierze formę notatki. Wówczas zapis tematu (razem z datą i numerem lekcji) należałoby potraktować jako swego rodzaju tytuł, nagłówek notatki, podobny np. do nagłówka protokołu czy sprawozdania. To wskazywałoby na zbędność kropki kończącej temat.

Pisałabym więc (kursywę stosuję tutaj tylko po to, aby zaznaczyć granice przykładu):

2.09.2021 r.

Lekcja 26

Temat: Zasady polskiej interpunkcji – przecinek

Tak jak na przykład:

 

Warszawa, 2.09.2021 r.

Protokół XVII zebrania Poradni Językowej UW

Podobieństwo byłoby jeszcze wyrazistsze, gdyby w sytuacji szkolnej zrezygnować ze słowa temat, a sam temat pisać pośrodku, np.

2.09.2021 r.

Lekcja 26

Zasady polskiej interpunkcji – przecinek

Tak samo postępowałabym, gdyby temat lekcji miał formę zdania wskazującego na czynność wykonywaną przez uczniów w czasie lekcji (choć nawykowo można by chcieć tu postawić kropkę, tak jak się ją stawia na końcu zdania oznajmującego; jednak funkcja tematu lekcji, upodobniająca go do tytułu czy nagłówka, moim zdaniem kropkę tę wyklucza):

2.09.2021 r.

Lekcja 26

Temat: Piszemy streszczenie

Oczywiście na końcu tytułów stawiamy znaki interpunkcyjne inne niż kropka, dlatego poprawnie napiszemy również:

2.09.2021 r.

Lekcja 26

Temat: Jak żyć?

albo:

2.09.2021 r.

Lekcja 26

Temat: Odmieniajmy nazwiska!

2.09.2021 r.

Lekcja 26

Temat: Budowa baśni, czyli za górami, za lasami....

2.09.2021 r.

Lekcja 26

Temat: Baśniowi bohaterowie: Czerwony Kapturek, Śpiąca Królewna, Kot w Butach (i inni)

Łączę wyrazy szacunku

Agata Hącia