Szanowni Państwo,
proszę o wyjaśnienie, na ile podana niżej forma z użyciem słowa dla jest poprawna na równi z odmianą w trzecim przypadku. Poniżej przykłady ilustrujące, o jakie równoważne formy mi chodzi: 1a) Mama podarowała swojej córce prezent, 1b) Mama podarowała prezent dla swojej córki; 2a) Powinni nas znienawidzić za to, co im zrobiliśmy, 2b) Powinni nas znienawidzić za to, co dla nich zrobiliśmy. Dodam przy okazji, iż uważam, że przykład 2b) byłby poprawny, gdyby treść nie była pejoratywna.
MG
Szanowny Panie,
zwroty typu daj to dla mnie, podaruj to dla niego itp. to północno-wschodni regionalizm, którego nie aprobuje norma ogólna polszczyzny. W pewnego typu konstrukcjach celownik można wprawdzie, także w języku ogólnym, zastąpić połączeniem dla + dopełniacz (np. załatwić coś komuś lub załatwić coś dla kogoś, ugotować kaszkę dziecku lub ugotować kaszkę dla dziecka), ale nie dotyczy to przytoczonych przez Pana przykładów. Dodam jeszcze, że czasem omawiana różnica składniowa może wynikać z różnicy znaczeń – jak w wypadku zwrotów poświęcić dla kogoś ‘wyrzec się czegoś’ i poświęcić komuś ‘dedykować (np. książkę)’.
Co do konstrukcji mówiących o przekazywaniu, dawaniu komuś czegoś, to można się kierować następującą zasadą. Otóż jeśli chodzi o przekazywanie pośrednie (przez inną osobę), to użycie przyimka dla jest uzasadnione. Możemy więc powiedzieć: Tę książkę daj dla Pawła przez Kasię (‘za pośrednictwem Kasi’), Daję tę sukienkę dla Ani (w domyśle np.: ‘za twoim pośrednictwem’). Jeżeli jednak mówimy o przekazywaniu bezpośrednim, to składnia z przyimkiem dla będzie błędna.
Przyjrzyjmy się podanym przez Pana przykładom. Zdanie 1a) nie budzi oczywiście żadnych wątpliwości, natomiast zdanie 1b) (Mama podarowała prezent dla swojej córki) będzie poprawne tylko wtedy, gdy chcemy powiedzieć, że mama przekazała córce prezent przez inną osobę. Zdanie 2a) jest zrozumiałe i poprawne, ale zdanie 2b) jest nielogiczne. Czasownik nienawidzić odnosi się do uczuć negatywnych, a zrobić coś dla kogoś to przecież ‘zrobić coś dobrego, korzystnego dla tej osoby’. W zdaniach 1b) i 2b) użyto więc konstrukcji niemieszczących się w normie polszczyzny ogólnej.
Z wyrazami szacunku
Barbara Pędzich