B.K.

Szanowna Pani,

wszystko wskazuje na to, że interesujące Panią znaczenie słowa szneka rozwinęło się w języku środowisk młodzieżowych, jako wtórne wobec znaczenia podstawowego: ‘rodzaj ciastka’. Słowniki poświęcone regionalnym odmianom polszczyzny rzeczywiście nie notują tego znaczenia – nie znajdziemy go ani w Słowniku gwar polskich J. Karłowicza (w ogóle pomijającym to określenie), ani też w Słowniku gwary miejskiej Poznania pod red. M. Gruchmanowej i B. Walczaka – szneka figuruje tu wyłącznie jako określenie drożdżówki.

Znaczenie to pojawia się natomiast w słownikach obejmujących słownictwo potoczne (czy też młodzieżowe – te dwie warstwy leksykalne trudno od siebie oddzielić). Jak czytamy w Nowym słowniku gwary uczniowskiej pod red. H. Zgółkowej, szneka może oznaczać ‘twarz’. Znajdziemy tu również przykład zdania, które, jak twierdzą autorzy, stanowi ‘obraźliwy zwrot do człowieka o spłaszczonej twarzy’ (znaczenie to zilustrowano przykładem: Jak byłeś mały, skoczyłeś z dziesiątego piętra na sznekę). Drugie znaczenie notowane w wymienionym słowniku to właśnie ‘mina; śmieszna mina; wyraz twarzy’. Oprócz tego odnotowano zwrot walić sznekę, tzn. ‘robić dziwną minę’. Te same znaczenia podaje Słownik polszczyzny potocznej M. Czeszewskiego, przy czym drugie poświadczone jest przykładem: Nie rób takiej szneki, bo wcale mi nie do śmiechu.

To wtórne znaczenie słowa szneka jest zapewne w jakiś sposób związane ze znaczeniem podstawowym: ‘rodzaj drożdżówki’. Trudno się jednak domyślić, na czym ów związek miałby polegać – można jedynie przypuszczać, że rumiane, okrągłe ciastko skojarzono z twarzą człowieka.

Warto dodać, że słowo szneka zapożyczyliśmy z języka niemieckiego, w którym die Schnecke określa podobny rodzaj drożdżówki, mającej kształt skręconej muszli (ale przede wszystkim oznacza ‘ślimaka’).

Łączę wyrazy szacunku

Barbara Pędzich